PRZYKŁADOWE PYTANIA KONTROLNE

 

Tu są przykładowe pytania, które mogą pojawić się na egzaminie. Zakres egzaminu jest wyznaczone konspektem wykładu (ramka po lewej). Jeśli notatki nie zawierają odpowiedzi na któreś z pytań, należy ją znaleźć w literaturze. Pytania skreślone nie obowiązują na egzaminie.

 

1.                 Konspekt wykładu i literatura obowiązkowa (autor, tytuł).

2.                 Etymologia słowa “filozofia”

3.                 Przedmiot, cel, aspekt filozofii.

4.                 . Niektóre motywy filozofowania (uprawiania filozofii) - te motywy zakładają cel, punkt wyjścia i aspekt

5.                 Czy filozofia jest nauką? – Argumenty za i przeciw

6.                 Przedmiot, metoda, aspekt i cel filozofii w nurcie racjonalistycznym.

7.                 Filozofia a inne systemy twierdzeń i dziedziny kultury - światopogląd, ideologia, mądrość życiowa

8.                 Praktyczne aspekty filozofii - Czy można żyć bez filozofowania?

9.                 Związki między filozofią a naukami szczegółowymi

10.             Co to jest wyjaśnianie?

11.             Na czym polegało nowatorstwo filozofii presokratyków?

12.           Wyjaśnij pojęcie ARCHE w filozofii starożytnej

13.           Czym jest ARCHE wedlug następujących filozofów:

–    Anaksymenes z Miletu

–    Anaksymander z Miletu (610-547 p.n.e.)

–    Tales z Miletu (ok. 620 - ok. 540 p.n.e.)

–    Heraklit z Efezu (ok. 540-480 p.n.e.)

–    Parmenides z Elei (VI-V w. p.n.e.) - założyciel szkoły eleatów

–    Pitagoras i pitagorejczycy

12.     Czym zajmuje się filozofia według sofistów?

13.     Nazwiska 2 sofistów

14.     Omów krótko, czym była filozofia według następujących filozofów i nurtów. Wskaż główne tezy ich filozofii:

a.       Sokrates

b.       Platon

c.       Arystoteles

d.       Epikureizm

e.       Stoicyzm

f.        Filozofa a religia (podobieństwa, różnice, związki) w racjonalistycznym nurcie myśli średniowiecznej. św. Augustyn, św. Tomasz z Akwinu

g.       Filozofia renesansu. Jakie zmiany zaszły w filozofii renesansu w stosunku do filozofii średniowiecza?

h.       Fiozofia oświecenia

i.         Kartezjusz

j.         Hume

k.       Kantyzm i neokantyzm

l.         Idealizm niemiecki

m.     Fenomenologia

n.       Neotomizm

o.       Egzystencjalizm

p.       Hermeneutyka

q.       Pragmatyzm

r.        Pozytywizm i neopozytywizm

s.       Filozofia analityczna

15.     Wymień przedstawicieli powyższych nurtów filozofii, w którym wieku żyli (tam, gdzie jest data w konspekcie)

16.     FILOZOFIA STAROżYTNA. Datowanie

-  okres powstawania f.

-  o. oświecenia f. (f. przyrody i przełom humanistyczny)

-  o. systemów (Platon, Arystoteles)

-  szkoły życia (etyka, stoicy, epikurejczycy, sceptycy)

-  okres synkretyczny (f. pod wpływem Chrześcijaństwa)

17.     Co to jest orfizm (orficyzm)

18.     Sokrates V-IV w.p.Ch.

- Pozorne podobieństwo do sofistów i polemika z sofistami

- Etyka: intelektualizm etyczny (cnota = wiedza)

- Metoda nauczania (elenktyczna, meieutyczna)

19.     Platon

-  Metafizyka: idée, skrajny realizm pojęciowy

-  Teoria poznania: natywizm, koncepcja anamnezy

-  Koncepcja człowieka: dualism, cnota jako równowaga rozumu i pożądliwości (np. mit o rydwanie)

-  Filozofia społeczna: krytyka demokracji, totalitarny model państwa, metafora jaskini i ideał zarządcy - filozofa

 

20.     Arystoteles, Stargirda (IV w.p.Ch.)

21.     Stoicyzm – panteizm, etyka, przedstawiciel, APATHEIA

22.     Epikureizm - etyka, przedstawiciel

23.     Augustyn z Hippony (IV-V w.) – wpływ Platona

·         Teoria poznania: iluminizm

·         Antropologia

o        Dualizm duszy i ciała

o        Zagadnienie zła a wolność człowieka

o        Teoria predestynacji

24.     Tomasz z Akwinu, Akwinata – wpływ Arystotelesa

·         Metafizyka – hylemorfizm - odróżnienie materii i formy, teoria aktu i potencji (byt, jako akt).

·         „Drogi” (dowody na istnienie Boga)

·         Antropologia – hylemorfizm – dusza, jako forma, jedność psychofizyczna

25.     Kartezjusz (XVI - XVII w.)

·         Epistemologia: Co to jest sceptycyzm metodyczny? Co znaczy powiedzenie Cogito ergo sum. Natywizm.

·         Antropologia: Dualizm duszy i ciała. Co znaczy odróżnienie res cogitans i res extensa? Na czym polega paradoks związku ciała i duszy?

26.     Immanuel Kant (1724 – 1804): Epistemologia – kategorie. Etyka – imperatyw kategoryczny

27.     Fenomenologia – przedstawiciele i metoda

28.     Egzystencjalizm – przedstawiciele, koncepcja autentyzmu

29.     Hermeneutyka – przedstawiciele i metoda

30.     Pragmatyzm - nazwiska przedstawicieli, ogólna charakterystyka nurtu, pragmatyczna definicja prawdy

31.     Marksizm – ogólna charakterystyka nurtu, koncepcja alienacji

32.     Neopozytywizm – ogólna charakterystyka nurtu, przedstawiciele

33.     Filozofia analityczna - nazwiska przedstawicieli, ogólna charakterystyka nurtu.

 

ROLA FILOZOFII W NAUKACH APLIKACYJNYCH

 

34.     Czym różnią się nauki aplikacyjne od nauk teoretycznych?

35.     Co to jest strategia optymalna / dominująca?

36.     Co to jest ontologia sytuacji?

37.     Na czym polega Dylemat Więźnia / Podróżnika? Podaj przykłady aplikacji tych dylematów do rozwiązywania realnych dylematów. Czy teoria gier zawsze dale najlepsze rozwiązanie, a jeśli nie, to dlaczego?

38.     Rola ontologii w rozwiązywaniu dylematów Teorii Gier

39.     Omów rolę modeli w naukach szczegółowych na wybranym przykładzie

40.     Omów rolę myślenia abstrakcyjnego w pracy menedżera

 

DZIAŁY FILOZOFII

 

41.     Krótka charakterystyka działów filozofii -  przedmiot badań, typowe pytania, typowe problemy:

a.       Epistemologia, gnozeologia, teoria poznania

b.       Teoria człowieka, antropologia filozoficzna

c.       Filozofia społeczna

d.       Etyka

e.       Estetyka

f.      Filozofia języka

g.     Filozofia kultury

h.       Aksjologia  

i.         Filozofia dziejów

j.         Historia filozofii

42.     Związki między działami filozofii (ze względu na przedmiot i metodę)

 

ZNAK

 

43.     Co to jest ZNAK?

44.     Co to jest desygnat nazwy?

45.     Co to jest zakres nazwy?

46.     Omów STOSUNKI ZAKRESÓW  nazw

 

DEFINICJE

 

47.     Co to jest definicja?

48.     Omów ważniejsze typy definicji i podaj ich przykłady

49.     Jaką rolę pełni definiowanie w pracy naukowej?

 

50.     Omów BŁĘDY W DEFINIOWANIU

51.     Przykłady pytań o przykłady (na egzaminie mogą być inne przykłady):

·         Czy z punktu widzenia współczesnego języka polskiego poniższe definicje są definicjami sprawozdawczymi, regulującymi, czy projektującymi?:

–         „Podręcznik jest to książka zawierająca zbiór wiadomości z pewnej dziedziny wiedzy, ułożonych tak, by czytelnik mógł jak najłatwiej wiadomości te opanować” – definicja sprawozdawcza;

–         „Student to osoba, która ma dużo wolnego czasu i bywa na wykładach” – Jako nominalna - definicja regulująca, bo słowo „student” jest wieloznaczne; Jako realna – za wąska i za szeroka.

–         „Wysoki człowiek to człowiek, który liczy więcej niż 220 cm wzrostu” – definicja regulująca, bo słowo „wysoki” jest nieostre (podobnie jak „młody”, „stary”).

§         Co masz do zarzucenia definicji: „Stałymi logicznymi nazywamy a). funktory prawdziwościowe, b). kwantyfikatory, c). ‘jest’ w sensie ‘przynależy’, d). wyrażenia dające się zdefiniować za pomocą wyrażeń wymienionych pod a).-c).? - definicja jest za długa o punkt d).

§         Czy definicja „Rzeka jest to naturalny ciek słodkowodny, stały lub okresowy, większy od strugi, strumienia i potoku” jest poprawna? – tak.

§         Co masz do zarzucenia definicjom:

–         „Notariusz jest to osoba pełniąca funkcje notariusza” – błędne koło bezpośrednie;

–         „Wybuch jest to cecha charakterystyczna materiałów, które ulegają gwałtownym reakcjom chemicznym” – błąd przesunięcia kategorialnego („wybuch” nie jest „cechą”);

–         „Metro to środek komunikacji miejskiej poruszany siłą elektryczności” – definicja za szeroka (brakuje określenia „podziemna”, bez niego definicja ta może dotyczyć tramwajów).

 

ROZUMOWANIA i myślenie strategiczne

 

1.                   Zdefiniuj wynikanie

2.                   Określ cele znanych ci metod rozumowania

2.1. Zdefiniuj wnioskowanie

2.2. Zdefiniuj uzasadnianie

2.3. Zdefiniuj dowodzenie

2.4. Zdefiniuj wyjaśnianie

3.                   Czym się różni wynikanie od wnioskowania?

4.                   Czym się różnią rozumowania dedukcyjne od redukcyjnych?

5.                   Warunki, jakie musi spełnić doświadczenie w uzasadnianiu bezpośrednim

6.                   Co to jest uzasadnianie bezpośrednie / pośrednie?

7.                   Omów warunki, które powinna spełnić hipoteza wyjaśniająca

8.                   Postaw hipotezę, która tłumaczyłaby jak dokonano kradzieży i podaj sposoby jej sprawdzania: „Po południu, w czasie gdy w sklepach była przerwa obiadowa, ruchliwą ulicą szło dwóch tragarzy niosąc z trudem szafę do ubrań. Przed sklepem z wyrobami jubilerskimi przystanęli na chwilę, żeby odpocząć, postawili szafę i odeszli do budki z papierosami. Co się z nimi później stało nikt nie zauważył. Gdy kierownik sklepu jubilerskiego wrócił z obiadu, zobaczył szafę zasłaniającą wystawę i starał się ją odsunąć. Spostrzegł wtedy z przerażeniem, że w szybie wystawowej jest wycięty okrągły otwór i brak wszystkich cennych przedmiotów, które znajdowały się w pobliżu otworu.”

9.                   Omów znane Ci błędy w rozumowaniu, podaj przykłady

10.               Określ rodzaj rozumowania. Przykłady na egzaminie mogą być inne:

–         „Mała dziewczynka spadła z drzewa. Lekarz zapytał się jej, czy cos ja boli. Dziewczynkę nic nie bolało, więc doktor uznał, ze wszystko jest w porządku.”  R. redukcyjne - sprawdzanie

–         „Skoro Zosia zgodziła się pójść ze Stefanem do kina, to znaczy, że go kocha.” R. red. - tłumaczenie

11.               Określ rodzaj błędu i wytłumacz, na czym błąd polega. Przykłady na egzaminie mogą być inne

–         „Ludzie są niegodziwi, bo natura ludzka jest zepsuta, a to, że natura ludzka jest zepsuta, poznać najlepiej po niegodziwości ludzi.” Błędne koło w dowodzeniu – błąd formalny

–         „Każdy minister jest politykiem. Niektórzy politycy są skorumpowani. Zatem niektórzy ministrowie są skorumpowani.” Błąd formalny we wnioskowaniu

–         „Wszyscy Polacy nie są tolerancyjni, więc i ty nie jesteś” – Błąd materialny

12.               Omów metody odkrywania strategii

13.               Omów metody uzasadniania strategii

14.               Omów ontologię strategii

 

EPISTEMOLOGIA

 

A.     Część pierwsza książki K. Ajdukiewicza (2003) Zagadnienia i kierunki filozofii. Kęty-Warszawa: Wyd. Antyk: 17-68 – wszystko, co tam jest, A ZWŁASZCZA

1.       Arystotelesowska def. prawdy

2.       Różnica między prawdziwością a kryteriami prawdziwości

3.       Kryteria prawdy

4.       Sceptycyzm i jego odparcie

5.       Natywizm a genetyczny empiryzm

6.       Aprioryzm a aposterioryzm (empiryzm metodologiczny)

7.       Racjonalizm a irracjonalizm w sporze o źródła poznania

8.       Epistemologiczny idealizm i realizm immanentny

9.       Epistemologiczny idealizm i realizm transcendentalny

10.   Przedmiot intencjonalny

 

B.     Spór o uniwersalia z części drugiej książki K. Ajdukiewicza (2003) Zagadnienia i kierunki filozofii. Kęty-Warszawa: Wyd. Antyk: 17-68.

 

C.     Z wykładu (w oparciu o własne notatki):

1.       Wieloznaczność pojęcia prawdziwości

a.       Sens metafizyczny prawdziwości

b.       Sens epistemologiczny prawdziwości

2.       Naturalne i nadnaturalne źródła wiedzy

3.       Bezpośrednie a pośrednie źródła wiedzy

4.       Jak odróżnić źródła wiarygodnie od niewiarygodnych?

5.       Dwa warunki wiarygodności autorytetu poznawczego

METAFIZYKA

  1. Etymologia słowa METAFIZYKA
  2. Typowe pojęcia metafizyczne
  3. Zasady bytu
    • według presokratyków – nazwiska i przykłady
    • według Platona
  4. Arystotelesowska koncepcja czterech przyczyn
  5. Na czym polega metafizyczne tłumaczenie w aspekcie przyczyny materialnej? Podaj przykłady
  6. Na czym polega metafizyczne tłumaczenie w aspekcie przyczyny formalnej? Podaj przykłady
  7. Na czym polega metafizyczne tłumaczenie w aspekcie przyczyny sprawczej? Podaj przykłady
  8. Na czym polega metafizyczne tłumaczenie w aspekcie przyczyny celowej?
  9. Czym się różni filozoficzne od religijnego pojęcie Boga?
  10. Czym się różni pojęcie Absolutu od pojęcia Boga?
  11. Metafizyka a ontologia – prócz wykładu proszę doczytać wszystko (tj. kilka stroniczek) u Ajdukiewicza o ontologii – (K. Ajdukiewicz Zagadnienia i kierunki filozofii.  Przedmiot metafizyki: Presokratycy, Arystoteles, Tomasz, Ingarden
  12. Ontologiczne założenia w ekonomii von Misesa (ekonomia austriacka)
  13. Ontologiczne założenia w ekonomii von Misesa (ekonomia austriacka)
  14. Ontologia zysku
  15. Ontologia strategii
  16. Średniowieczny SPÓR O UNIWERSALIA - proszę doczytać wszystko (tj. kilka stroniczek) u Ajdukiewicza o ontologii – (K. Ajdukiewicz Zagadnienia i kierunki filozofii.
  17. Rozwiązania sporu o uniwersalia a teoria wiedzy i nauczania

 

Antropologia

1.       Osoba a człowiek

2.       Racjonalizm antropologiczny w starożytnej Grecji

2.1.    Mitologiczne uzasadnienie racjonalizmu

2.2.    Militarne uzasadnienie racjonalizmu

3.       Starożytna koncepcja cnoty

4.       Problem racjonalności (wartości) uczuć, inteligencja emocjonalna

5.       Intelektualizm etyczny myślicieli starożytnych

6.       Koncepcja predestynacji św. Augustyna

7.       Nowożytna koncepcja wolności – co to znaczy causa sui?

8.       Chrześcijańska inspiracja nowożytnego odkrycia wolności W. absolutna a wolność częściowa

9.       Wolność „od” i wolność „do”

10.    Determinizm, a nowożytna koncepcja wolności

11.   Wolność jako postulat etyki według Ingardena (z "Książeczki o człowieku")

12.    Koncepcja systemów względnie izolowanych Ingardena

13.    Wolność z rozumność -  związki, podobieństwa i różnice

14.   Koncepcja Duszy według Platona, Arystotelesa, Kartezjusza, św. Tomasza z Akwinu

15.   Teza o istnieniu duszy jako hipoteza wyjaśniająca

16.   Atrakcyjność materialistycznego redukcjonizmu

17.    Czy nauka może odkryć, „że duszy nie ma?” Dlaczego?

18.    Stanowiska w sprawie związku duszy i ciała

19.    Materializm antropologiczny + przedstawiciele i ich stanowiska

20.    Spirytualizm antropologiczny  + przedstawiciele i ich stanowiska

21.    Dualizm antropologiczny + przedstawiciele + przedstawiciele i ich stanowiska

22.    Koncepcja jedności psychofizycznej człowieka + przedstawiciele i ich stanowiska

23.    Praktyczne konsekwencje dualizmu w kulturze

HISTORIA FILOZOFII – jak w konspekcie

12.     W jakim sensie filozofia jest nauką ścisłą

13.     Jakie kompetencje rozwija wykład filozofii?

14.     Dlaczego myślenie abstrakcyjne sprzyja skutecznemu działaniu?

15.     Na czym polega intuicja intelektualna według Platona?

16.     Na czym polega abstrakcja według Arystotelesa?

17.     Abstrakcja w sensie neopozytywistycznym:

18.     Wymień ważniejsze funkcje wykładu filozofii w procesie kształcenia na Twoim kierunku studiów?